مثل نامه
سبیل چخماقی
آیا تا به حال سبیل چخماقی دیده اید؟ یا داشته اید؟ آیا از روش های نگهداری سبیل چخماقی چیزی میدانید؟ آیا میدانید در چه زمانی و به چه علت این نوع سبیل در ایران مد شد؟ پس با ما همراه شوید!
نقل شده است که فرستادگان خسرو پرویز به محضر پیامبر سبیل های پرپشت و کلفتی داشته اند. در کلامی از پیامبر (ص) داریم که هر کس شبیه گروهی باشد، از آنهاست. همین دلیل و بی ابرویی که خسرو پرویز با پاره کردن نوشته پیامبر به بار آورد باعث شد که مسلمانان سبیلهای خود را کوتاه کنند و بر ریش خود بیفزایند. اما این پایان سبیل پرپشت نبود! بلکه بعد از روی کار آمدن صفیان و اینکه خودشان را متصل به شیخ صفی الدین اردبیلی و مرشد وی می دانستند و آن مرحوم هم گویا سبیل کلفتی داشته، دوباره سبیل چخماقی به رونق افتاد.
این نوع سبیل اما دست گیری های بسیاری داشت و اگر به آن رسیدگی نمی شد و روزی چندبار به آرایش و نظافتش پرداخته نمی شد؛ آویزان می شد و از هیبت می افتاد. سبیل پرپشت و متراکم وقتی به هم پیوسته می شود و جلا پیدا می کند که چرب شود و با دست مالش داده شود. در آن زمان طبقات متوسط و پایین جامعه اگر توانایی داشتند خود به چرب کردن و مالیدن سبیل خود می پرداختند اما طبقه ی مرفه بی درد سبیل چرب کن استخدام می کردند. سبیل چرب کن قبل از میهمانی ها ی مهم یا قرارهای کاری سبیل فرد مذکور را با روغن مخصوص چرب می کردند و با مهارت مالش می دادند. طبیعا هرچه مهارت بیشتری داشتند کیفیت کارشان و به تبع آن رضایت مشتری بالا می رفت و مشتری متمکن راضی دستمزد خوبی پرداخت می کند!
(اصطلاح سبیل چرب کردن از همین قضایا آمده است و یعنی رشوه و حق و حساب دادن به کسی، هم معنی با خر کریم را نعل کردن.)[1]
زهرا مولوی
[1] برگرفته از کتاب "زیباترین ضرب المثل های فارسی" ، گردآوری شده توسط محمد صادقی سیار و حسین حسینی، انتشارات کمال اندیشه
